Trong suốt nhiều thập kỷ phát triển, ngành công nghiệp trò chơi điện tử đã chứng kiến sự ra đời của vô số tựa game trên mọi nền tảng. Tuy nhiên, chỉ một số ít trong số đó thực sự nổi bật, tạo ra tiếng vang vượt thời gian và định hình lại cách chúng ta nhìn nhận về giải trí kỹ thuật số. Những tựa game này không chỉ trở thành kinh điển mà còn là nguồn cảm hứng bất tận, đặt nền móng cho các xu hướng mới và thay đổi hoàn toàn các thể loại game hiện có.
Từ những khởi đầu khiêm tốn của các trò chơi arcade đơn giản cho đến những siêu phẩm thế giới mở phức tạp của ngày nay, mỗi thập kỷ đều có những “người khổng lồ” riêng, để lại dấu ấn không thể phai mờ. Bài viết này sẽ cùng blogcongnghe.net khám phá những tựa game có tầm ảnh hưởng lớn nhất qua từng giai đoạn phát triển, từ thập niên 70 đầy hoài niệm cho đến hiện tại, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về hành trình tiến hóa đáng kinh ngạc của ngành công nghiệp game và những cột mốc quan trọng mà mỗi game thủ yêu công nghệ nên biết. Hãy cùng tìm hiểu những kiệt tác đã định nghĩa các thế hệ game thủ và vạch ra con đường cho tương lai.
Thập Niên 1970: Khởi Nguồn Kỷ Nguyên Game
Thập niên 1970 đánh dấu những bước chân đầu tiên đầy khiêm tốn nhưng vô cùng quan trọng của ngành trò chơi điện tử. Mặc dù các hệ máy console gia đình đã bắt đầu xuất hiện, nhưng các máy arcade mới là trung tâm thu hút sự chú ý. Hầu hết những người yêu thích game đều thường xuyên ghé thăm các tiệm arcade địa phương để thử sức với những cỗ máy đầy màu sắc. Chính tại đây, hai tựa game kinh điển vượt thời gian đã đặt nền móng vững chắc cho những thành công vang dội của các tựa game sau này.
Từ “Pong” Đơn Giản Đến “Space Invaders” Đột Phá
Pong được xem là một trong những tựa game arcade đầu tiên được phát triển và cũng là trò chơi điện tử thương mại thành công nhất. Với lối chơi đơn giản chỉ bao gồm hai thanh hình chữ nhật và một chấm tròn di chuyển, Pong đã chứng minh sức hấp dẫn không ngờ, giúp định hình ngành công nghiệp game như một lĩnh vực kinh doanh đầy tiềm năng. Sự phổ biến của Pong đã thúc đẩy nhiều công ty đầu tư vào game, với hơn 8.000 máy arcade được bán ra, mở đường cho các tựa game khác trong thập niên 70 tiếp cận công chúng.
Mọi thứ trở nên ấn tượng hơn với sự ra mắt của Space Invaders vào năm 1978. Nhờ công nghệ được cải tiến, các nhà phát triển đã có thể tạo ra những tựa game phức tạp hơn về cả đồ họa lẫn thiết kế. Space Invaders không chỉ là game bắn súng cố định (fixed shooter) đầu tiên mà còn là một trong những trò chơi có khả năng gây nghiện cao và cực kỳ phổ biến. Được phát triển bởi Taito, tựa game này đã truyền cảm hứng để một thể loại game hoàn toàn mới hình thành trong những thập kỷ tiếp theo, dẫn đến sự bùng nổ của nhiều game bắn súng trên nhiều nền tảng. Một thế hệ người chơi đã dành không biết bao nhiêu đồng xu để chơi Space Invaders vào cuối thập niên 70, với ước tính khoảng 750.000 máy được bán ra và phổ biến trên toàn thế giới.
Thập Niên 1980: Mario Ra Đời, Thay Đổi Tất Cả
Thập niên 80 là một giai đoạn chứng kiến nhiều thay đổi lớn trong hầu hết các lĩnh vực của cuộc sống, và ngành trò chơi điện tử cũng không ngoại lệ. Đây là thời điểm khởi đầu của những thương hiệu game lớn, sau này trở thành huyền thoại, cũng như những biến động mạnh mẽ trong khía cạnh kinh doanh của ngành. Trong khi kỷ nguyên arcade bắt đầu từ thập niên 70, thì thập niên 80 lại là lúc game arcade thực sự bùng nổ. Tuy nhiên, giữa xu hướng đó, game console gia đình dần trở nên quan trọng hơn với sự ra mắt của các hệ máy mới như Nintendo Entertainment System (NES). Điều này cuối cùng đã dẫn đến sự thoái trào của văn hóa arcade và sự lên ngôi của console gia đình như một tiêu chuẩn mới.
“Pac-Man” và Thời Kỳ Hoàng Kim của Arcade
Một trong những series game lớn cuối cùng có nguồn gốc từ arcade vào cuối thập niên 1970 là Pac-Man, bắt đầu được phát triển vào năm 1979 và chính thức ra mắt vào năm 1980. Phiên bản arcade Pac-Man gốc đã trở thành một trong những tựa game vĩ đại nhất mọi thời đại, với hàng loạt phiên bản spin-off và các trò chơi “ăn theo” trong những năm sau đó. Điều khiến Pac-Man trở nên phổ biến đến vậy là lối chơi dễ tiếp cận, đồ họa đầy màu sắc và nhân vật chính đáng yêu. Các tựa game trước Pac-Man cũng có những nhân vật được công chúng biết đến, nhưng chưa bao giờ mang tính biểu tượng hoặc dễ mến như Pac-Man, điều này đã giúp game arcade này đạt được thành công thương mại to lớn. Đối với nhiều người lớn lên trong kỷ nguyên đó, Pac-Man là một trong những trò chơi điện tử nền tảng đã định nghĩa tuổi thơ của họ trong thập niên 1980.
Ảnh chụp màn hình của Super Mario Bros. với bối cảnh dưới nước
“Super Mario Bros.” và Sự Trỗi Dậy của Console Gia Đình
Một phần quan trọng khác của thập kỷ này là sự xuất hiện của Super Mario Bros. trên hệ máy NES. Mặc dù đã có những hệ máy console gia đình khác trên thị trường trước đó, nhưng không có hệ máy nào tạo ra ảnh hưởng lớn đến văn hóa đại chúng như Nintendo Entertainment System. Console duy nhất có thể tiệm cận là Atari 2600, nhưng cuối cùng đã mờ nhạt khi các game của Nintendo ngày càng trở nên phổ biến. Super Mario Bros. không chỉ sở hữu một linh vật tuyệt vời cho Nintendo mà còn là một tựa game cực kỳ cuốn hút để chơi tại nhà trong một thời gian dài. Dàn nhân vật sống động đã thu hút sự chú ý của các gia đình, trong khi thiết kế màn chơi đa tầng đã truyền cảm hứng cho nhiều công ty sản xuất thêm các game platformer trong những năm sau đó. Rất nhiều game hành động platformer ngày nay có thể truy nguyên nguồn gốc từ Super Mario Bros. gốc trên NES, tựa game đã đặt nền móng cho nhiều yếu tố cốt lõi của thể loại này.
Thập Niên 1990: Cuộc Chiến Console và Kỷ Nguyên 3D
Khi thập niên 1990 bắt đầu, game console gia đình đã trở thành một chuẩn mực. Trong khi các tiệm arcade vẫn còn tồn tại, chúng không còn giữ vai trò quan trọng như việc sở hữu một chiếc console để chơi game tại nhà. Điều này đã dẫn đến cái mà nhiều người gọi là “cuộc chiến console” giữa nhiều công ty game, tranh giành thị phần trong gia đình người chơi. Do đó, các tựa game thường có nhiều phiên bản khác nhau trên các hệ máy console khác nhau, đôi khi dẫn đến nội dung độc quyền được tạo ra cho một nền tảng cụ thể. Đồng thời, nhiều tiến bộ công nghệ đã được thực hiện, thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về trò chơi điện tử, được thể hiện ở một chiều không gian hoàn toàn mới.
“Street Fighter II”: Khai Sinh Thể Loại Đối Kháng
Một biểu tượng của thập niên 90 là Street Fighter II, được ghi nhận là tựa game đã thiết lập thể loại game đối kháng và cộng đồng game đối kháng như chúng ta biết ngày nay. Tựa game đầu tiên trong series, phát hành năm 1987, nhận được phản hồi khá thờ ơ từ người chơi, nhưng phải đến khi Street Fighter II ra mắt vào năm 1991 thì mọi thứ mới bùng nổ. Tựa game này đã giúp duy trì sự liên quan của các tiệm arcade thêm một thời gian trong suốt thập kỷ, ngay cả khi các phiên bản console của series được phát hành trên cả Super Nintendo và Sega Genesis. Street Fighter II đã khuấy động một phong trào thi đấu cạnh tranh thu hút rất nhiều sự chú ý và mở đường cho các giải đấu lớn được tổ chức ở nhiều quốc gia trên thế giới. Ngoài ra, Street Fighter II đã thiết lập nhiều yếu tố cốt lõi của thể loại đối kháng, truyền cảm hứng cho các series game đối kháng khác ra đời, bao gồm Mortal Kombat và The King of Fighters. Nhiều năm sau, các game đối kháng khác như Tekken và Virtua Fighter vẫn lấy cảm hứng từ Street Fighter II, nhưng được thể hiện dưới dạng 3D.
Màn hình tiêu đề của Sonic the Hedgehog trên Sega Genesis
“Sonic the Hedgehog”: Đối Thủ Cạnh Tranh và Cuộc Cách Mạng Marketing
Tuy nhiên, thập kỷ này cũng bị ảnh hưởng nặng nề bởi một chú nhím xanh đã tạo ra sự cạnh tranh thực sự với thợ sửa ống nước đỏ và xanh của Nintendo. Tựa game Sonic the Hedgehog đầu tiên, phát hành trên Sega Genesis vào năm 1991, đã mang đến một linh vật thay thế cho các game thủ ủng hộ. Trò chơi không chỉ được giới thiệu là nhanh hơn các game Super Mario mà còn có một thái độ “ngầu” và hướng đến đối tượng thanh thiếu niên thay vì trẻ nhỏ. Sự ra mắt của Sonic cũng đi kèm với một cách tiếp cận khác trong việc tiếp thị game trong thập niên 90, mang tính trực diện và nhắm thẳng vào đối thủ cạnh tranh, thay vì chỉ thân thiện và dễ thương với gia đình. Chính trong những trận chiến thương mại trên truyền hình và tạp chí này mà cách các trò chơi được quảng bá đến khách hàng trong những năm sau đó đã thay đổi căn bản mãi mãi.
“Super Mario 64”: Đặt Nền Móng Cho Platformer 3D
Nhưng Mario chưa dừng lại ở đó trong việc tạo ra ảnh hưởng lớn đến văn hóa trò chơi điện tử. Nintendo 64 là một bước ngoặt lớn đối với ngành công nghiệp, vốn đã bắt đầu chuyển sang không gian ba chiều. Mặc dù PlayStation gốc đã ra mắt một năm trước đó và có các game 3D, nhưng sự ra mắt của Super Mario 64 trên Nintendo 64 đã đánh dấu một sự thay đổi cho thể loại platformer. Super Mario 64 đã chỉ cho các nhà phát triển cách thiết kế một trò chơi với đồ họa phong cách, điều khiển dễ dàng và nhiều chi tiết để người chơi khám phá. Trước đó, các game platform 3D thường khó chơi, chủ yếu do góc nhìn camera và điều khiển không thoải mái. Nhưng Super Mario 64 đã tìm ra một cách tuyệt vời để tinh chỉnh mọi thứ thành một trải nghiệm thú vị cho người chơi, từ đó truyền cảm hứng cho nhiều game platformer 3D được các công ty khác tạo ra cho Nintendo 64 và các hệ máy console khác.
Thập Niên 2000: Thiên Niên Kỷ Mới Với Thế Giới Mở và FPS Đỉnh Cao
Sự xuất hiện của thập niên 2000 là một sự kiện lớn đối với tất cả mọi người. Rất nhiều khía cạnh của văn hóa đại chúng đều tập trung vào những thay đổi lớn, đặc biệt là trong lĩnh vực giải trí. Trò chơi điện tử đã đi sâu vào kỷ nguyên 3D, với các hệ máy console mới liên tục được phát hành từ nhiều công ty. Nhiều nền tảng ban đầu của ngành công nghiệp hoặc đã biến mất hoàn toàn hoặc đã thay đổi đến mức gần như không thể nhận ra. Đó là sự thay thế cái cũ bằng những cái rất mới.
“Grand Theft Auto III”: Định Nghĩa Lại Thể Loại Thế Giới Mở
Một trong những tựa game lớn nhất ra mắt trong kỷ nguyên này là Grand Theft Auto III dành cho PlayStation 2. Hai tựa game Grand Theft Auto đầu tiên đã nhận được đánh giá tốt, nhưng chúng không có ảnh hưởng văn hóa sâu rộng như Grand Theft Auto III. Toàn bộ nền tảng của thể loại thế giới mở ngày nay có thể được truy nguyên từ sự ra mắt của trò chơi này, vốn đã được rất nhiều tựa game sao chép và lấy cảm hứng. Chính tại đây, game thủ không còn chỉ đơn thuần khám phá một trò chơi; họ tự do khám phá một thế giới mô phỏng. Các nhân vật trong game có thể tuân theo lịch trình để xuất hiện ở các địa điểm vào những thời điểm khác nhau, cũng như có các nhiệm vụ phụ riêng để tham gia. Điều này khiến Grand Theft Auto III trở thành một trải nghiệm mà người chơi có thể dành rất nhiều thời gian, dù là theo một câu chuyện điện ảnh hay chỉ đơn giản là khám phá những gì họ có thể làm trong thế giới năng động của trò chơi.
Hai nhân vật chính của GTA 6 trên nắp ca-pô ô tô, tượng trưng cho di sản của dòng game
“Halo Combat Evolved”: Tiêu Chuẩn Mới Cho Game Bắn Súng Góc Nhìn Thứ Nhất
Thể loại thế giới mở không phải là thể loại trò chơi điện tử duy nhất bị tác động bởi sự thay đổi. Các game bắn súng góc nhìn thứ nhất (FPS) cũng trải qua một sự chuyển dịch lớn với sự xuất hiện của Halo Combat Evolved cho Xbox gốc. Halo là một tựa game phổ biến với sức hút toàn cầu, liên tục được chú ý. Nhiều game bắn súng đã ra mắt trước Halo, nhưng không phải tất cả đều tạo ra tiếng vang tương tự với người chơi, đặc biệt là trong thời điểm Xbox đang thử nghiệm với các trải nghiệm multiplayer. Halo Combat Evolved có một câu chuyện và vũ trụ tuyệt vời để theo dõi, nhưng nó cũng là trò chơi lý tưởng khi bạn muốn tụ tập với một nhóm bạn thông qua tính năng System Link của Xbox. Điều này sau đó cũng đúng với Halo 2, với việc người chơi kết nối trực tuyến qua Xbox Live. Halo đã thành công đến mức nhiều thương hiệu FPS khác đã cố gắng mô phỏng các khía cạnh của nó và thậm chí tự quảng bá mình để cạnh tranh cùng đối tượng khán giả.
“Guitar Hero”: Hiện Tượng Game Nhịp Điệu
Thập niên 2000 cũng chứng kiến sự trỗi dậy của các thể loại ít phổ biến hơn như game nhịp điệu. Nổi bật nhất trong số đó không ai khác chính là Guitar Hero từ Harmonix, tựa game đã trở thành một thành công lớn vào năm 2005. Trò chơi sau đó đã có hàng loạt phần tiếp theo và spin-off với nhiều thể loại nhạc đa dạng, bao gồm những tên tuổi lớn nhất trong nhạc rock, heavy metal và pop. Nó đã khởi đầu xu hướng thu thập đàn guitar và các thiết bị âm nhạc ngoại vi khác, dẫn đến các series khác như Rock Band. Trải nghiệm được “phiêu” cùng cây đàn guitar chính là điều khiến Guitar Hero trở nên hấp dẫn, và nó cũng đưa thể loại này trở nên phổ biến rộng rãi cho những người yêu âm nhạc hơn bất cứ điều gì. Series đã giới thiệu cho rất nhiều người đến với các thể loại nhạc mới và những tác phẩm kinh điển mà các thế hệ trước rất yêu thích.
Thập Niên 2010: Thập Kỷ Của Sáng Tạo và Thử Thách
Chơi game trong thập niên 2010 tràn ngập những ý tưởng mới về cách các trò chơi được chơi. Gần như mọi thể loại đều đã được thực hiện dưới một hình thức nào đó, vì vậy các nhà phát triển đang tìm kiếm những ý tưởng độc đáo hơn để có những bản phát hành thành công. Một số tựa game lớn nhất của thập kỷ này đã mang đến những cách tiếp cận mới mẻ, rất khác biệt so với bất cứ thứ gì đã từng xuất hiện trước đó. Ngoài ra, những trò chơi có lượng khán giả lớn nhất là những trò thu hút mọi người một cách đơn giản nhưng đầy cuốn hút.
“Minecraft”: Tự Do Sáng Tạo Vô Hạn
Minecraft là một tựa game đã trở nên lớn hơn cả một trò chơi thông thường. Mức độ phổ biến của Minecraft thực sự không thể bị đánh giá thấp. Đó là một trò chơi mang lại cho người chơi sự tự do khám phá, nhưng cũng là sự tự do sáng tạo theo những cách mà các trò chơi khác trước đây không thể đạt được. Trong Minecraft, mức độ sáng tạo của bạn có thể là chất xúc tác để tạo ra những công trình khổng lồ, những khu vực phức tạp và thậm chí là những trò chơi bên trong trò chơi. Đối với hầu hết người chơi Minecraft, niềm vui mà họ có được không phải là theo một câu chuyện hay đi từ đầu đến cuối, mà là bất cứ điều gì xuất hiện trong đầu vào thời điểm đó và để họ tự do sáng tạo.
Hình ảnh quảng cáo Fortnite với binh lính và sói, thể hiện tính đa dạng trong game
“Fortnite”: Hiện Tượng Battle Royale Toàn Cầu
Một tựa game khác cũng trở nên lớn mạnh không kém trong thập niên 2010 là Fortnite. Ban đầu được hình thành như một game bắn súng kiểu phòng thủ tháp, Fortnite đã trải qua nhiều thay đổi trước khi trở thành trò chơi trực tuyến cực kỳ phổ biến như chúng ta biết ngày nay. Thể loại battle royale bắt đầu vào cuối thập niên 2010 với PUBG: Battlegrounds, nhưng thực sự được phổ biến bởi việc triển khai nó vào Fortnite. Khi điều này xảy ra, thể loại này đã thu hút rất nhiều sự chú ý đến mức các tựa game khác bắt đầu mượn các yếu tố từ nó. Ngày nay, Fortnite có một số sự hợp tác lớn nhất giữa các thương hiệu và người nổi tiếng, với các sự kiện trong game khác nhau và nội dung mới được bổ sung định kỳ. Nếu không có Fortnite chuyển sang thiết kế battle royale, thể loại này có thể vẫn tồn tại, nhưng sẽ không phổ biến như ngày nay.
“Dark Souls”: Khai Sinh Thể Loại Soulslike Thử Thách
Cùng lúc đó, một thể loại phụ của game hành động đang hình thành thông qua sự ra mắt của Dark Souls. Các trò chơi thử thách đã luôn là một phần của văn hóa trò chơi điện tử kể từ những ngày đầu thập niên 1970 và 1980, nhưng Dark Souls đã có một cách tiếp cận độc đáo vào năm 2011. Series này tự hào về việc người chơi vượt qua các chướng ngại vật thông qua thất bại lặp đi lặp lại và độ khó không khoan nhượng. Đối với một số người, điều này nghe có vẻ là một trải nghiệm cực kỳ căng thẳng, nhưng đối với những người khác, đó là lời hứa về sự hài lòng sau khi vượt qua những thử thách tưởng chừng không thể. Cách tiếp cận này đã trở nên rất phổ biến đối với những người chơi tìm kiếm một bài kiểm tra kỹ năng thực sự, dẫn đến hàng triệu bản được bán ra và nhiều phần tiếp theo cùng spin-off được phát hành. Dark Souls chịu trách nhiệm cho sự trỗi dậy của thể loại phụ game Soulslike, bao gồm nhiều tựa game mượn thiết kế tổng thể và các yếu tố thử thách của nó.
Thập Niên 2020: Hiện Tại và Tương Lai Của Ngành Game
Và rồi chúng ta có thập niên 2020, giai đoạn mà chúng ta đang sống hiện nay. Thập kỷ này mới chỉ đi được một nửa, nhưng chúng ta đã có một vài tựa game nổi bật đang trở thành những ảnh hưởng lớn trong tương lai. Không thể nói trước được những thay đổi nào khác mà trò chơi điện tử có thể chứng kiến khi thập niên 2020 kết thúc, nhưng vẫn còn đủ thời gian để nhiều điều xảy ra hơn nữa.
“Elden Ring”: Thế Giới Mở Đỉnh Cao của Soulslike
Một trong những tựa game lớn nhất của thập kỷ hiện tại là Elden Ring. Được phát triển bởi cùng studio đã tạo ra Dark Souls, Elden Ring lấy thiết kế tổng thể của Dark Souls và mở rộng nó thành một bối cảnh thế giới mở. Mặc dù lối chơi cốt lõi của game rất giống với bất kỳ game Soulslike nào khác, nhưng sự tự do khám phá một thế giới rộng lớn hơn và sự đa dạng trong các lựa chọn tiếp cận thử thách khiến nó hoàn toàn khác biệt. Các trận chiến với trùm lớn hơn, những khám phá khó tìm hơn và cảm giác chiến thắng thậm chí còn mãn nguyện hơn. Elden Ring đã nhận được sự đón nhận vô cùng nồng nhiệt khi ra mắt và đã được so sánh với nhiều game thế giới mở khác, những tựa game đã thực sự tác động tích cực đến thể loại này.
“Vampire Survivors”: Sức Hút Từ Game Indie Đơn Giản
Ở quy mô nhỏ hơn, Vampire Survivors là một game indie đang thách thức cách chúng ta nhìn nhận thể loại bắn súng (shoot ’em up). Trò chơi kết hợp các yếu tố của thể loại roguelike và bắn súng, tạo ra một trải nghiệm hỗn loạn với vô số hành động. Thay vì chủ động bắn tấn công kẻ thù, Vampire Survivors cho phép người chơi bị động bắn hàng loạt kẻ thù khi họ di chuyển xung quanh một môi trường rộng lớn. Đó là một trải nghiệm có thể chơi lại nhiều lần và mang lại những kết quả khác nhau, sử dụng nhiều nhân vật và khả năng có thể đạt được qua các lượt chơi liên tiếp. Các trò chơi khác trong thể loại này đã cố gắng mô phỏng những gì Vampire Survivors đã làm rất thành công, nhưng không ai trong số chúng nhận được sự đón nhận tương tự.
Tương Lai Nào Chờ Đợi Ngành Game?
Trong suốt mỗi thập kỷ, một số tựa game phổ biến nhất thường thay đổi cách chúng ta nhìn nhận các khía cạnh nhất định của game. Dù là cách chúng ta tương tác với một nhân vật và môi trường, hay cách tiếp cận một thử thách mới, những khía cạnh thành công của những trò chơi đó cuối cùng đã lan tỏa sang các tựa game khác cùng thời. Và sau một thời gian, chúng ta có thể thấy và cảm nhận rõ ràng tầm ảnh hưởng của những trò chơi đó.
Những thay đổi chính xác sẽ là gì trong những năm sau thập niên 2020 thì không ai có thể đoán được. Không có cách nào để dự đoán những đổi mới nào sẽ xảy ra có thể thay đổi trò chơi điện tử theo chiều hướng tốt hơn. Chúng ta sẽ chỉ phải kiên nhẫn chờ đợi và xem điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.
Ngành công nghiệp game luôn không ngừng phát triển, và những tựa game kinh điển đã được liệt kê ở trên chỉ là một phần nhỏ trong bức tranh toàn cảnh. Chúng là minh chứng cho sự sáng tạo không giới hạn và khả năng không ngừng định hình lại trải nghiệm giải trí của con người. Hãy cùng blogcongnghe.net tiếp tục theo dõi những bước tiến mới và khám phá xem tựa game nào sẽ làm nên lịch sử trong tương lai. Bạn nghĩ tựa game nào có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong thập kỷ của mình? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!