Thời thơ ấu những năm 90, những cuốn tạp chí game là cả thế giới đối với tôi. Chúng là cánh cửa dẫn lối vào vũ trụ trò chơi điện tử, nơi tôi cập nhật các tựa game mới, khám phá bí mật ẩn giấu và nắm bắt toàn bộ văn hóa game. Nhưng đến đầu những năm 2000, tôi dần rời xa game, dành phần lớn thời gian rảnh rỗi cho âm nhạc, những chuyến lưu diễn và nghệ thuật. Mãi đến khi đại dịch COVID bùng phát, tôi mới quay trở lại với đam mê này. Đối tác của tôi đã giới thiệu Zelda: Breath of the Wild, và từ đó, tôi bắt đầu khám phá lại những tựa game cổ điển mà mình đã bỏ lỡ.
Gần đây, tôi đã viết rất nhiều về những điều mình từng say mê trước đây, cũng như những khám phá mới trong quá trình tìm hiểu lịch sử game. Khi nghiên cứu câu chuyện kỳ lạ về Game Wizard cho SNES, tôi bắt đầu lật giở những cuốn tạp chí game cũ, tìm kiếm quảng cáo, đánh giá và các bài viết từ thời đó. Điều khởi đầu chỉ là việc kiểm tra thông tin đơn giản đã trở thành một hành trình lớn hơn – tôi nhận ra những tạp chí này đã định hình trải nghiệm chơi game của mình đến mức nào. Lướt qua các kho lưu trữ kỹ thuật số, tôi liên tục bắt gặp những điều mà hàng thập kỷ rồi mình chưa từng nghĩ tới: fan art do độc giả gửi, hướng dẫn chi tiết với bản đồ vẽ tay và cả những trang dành riêng để trả lời câu hỏi của người chơi. Những tạp chí game này không chỉ là nguồn tin tức; chúng còn là những cộng đồng. Lớn lên ở một thị trấn nhỏ, không có nhiều game thủ, chúng thường là cách duy nhất để tôi khám phá game và console mới. Đọc lại chúng không phải là một sự khám phá mới mẻ, mà là một dòng ký ức ùa về.
Ba băng game NES và bảng mạch PCB bên trong, minh họa kiến trúc game cổ điển
Cái Chết Đột Ngột Của Game Informer – Một Biểu Tượng Sụp Đổ
Trong một ngành công nghiệp mà các tạp chí game in ấn đã biến mất từ lâu, Game Informer là một trường hợp ngoại lệ. Ra mắt vào năm 1991 dưới dạng bản tin cho FuncoLand, tạp chí này đã phát triển thành một ấn phẩm hoàn chỉnh, tồn tại qua sự sụp đổ của gần như mọi ấn phẩm game lớn khác. Vào thời kỳ đỉnh cao, Game Informer có hơn 8 triệu người đăng ký, trở thành một trong những tạp chí được đọc rộng rãi nhất tại Hoa Kỳ. Nó bao phủ nhiều thế hệ console, từ Super Nintendo đến PlayStation 5, vượt mặt Nintendo Power, Electronic Gaming Monthly, GamePro và nhiều tạp chí khác.
Không giống nhiều đối thủ cạnh tranh, Game Informer đã thích nghi khi ngành công nghiệp thay đổi. Sau khi GameStop mua lại FuncoLand vào năm 2000, tạp chí này trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động kinh doanh của công ty, được đi kèm với chương trình thành viên trả phí. Nó không chỉ là một di tích của quá khứ báo chí game, mà còn duy trì sự phù hợp, sản xuất các cuộc phỏng vấn độc quyền, bài đánh giá chuyên sâu và những phân tích sắc bén trong một kỷ nguyên mà hầu hết tin tức game đã bị giản lược thành những tiêu đề chạy theo thuật toán. Ngay cả khi không phải là tạp chí yêu thích của mọi game thủ, sự trường tồn của nó đã đủ để tạo nên ý nghĩa lớn.
Rồi, vào tháng 2 năm 2024, Game Informer biến mất. Không có số cuối cùng, không có bài nhìn lại chia tay – chỉ là một sự đóng cửa đột ngột, vô cảm. Mọi bài viết trên trang web của nó đều bị xóa. Các nhân viên không hề được thông báo trước, chỉ được biết về việc mất việc ngay lập tức trong một cuộc họp duy nhất với một giám đốc nhân sự của GameStop. Ít nhất một nhân viên còn đang đi công tác khi cuộc gọi diễn ra. Đó không chỉ là sự kết thúc của một tạp chí – đó là sự xóa sổ một ấn phẩm đã ghi lại hàng thập kỷ lịch sử game.
Lòng Tham Của GameStop Xóa Sổ Hàng Thập Kỷ Lịch Sử Game
Cách GameStop xử lý việc đóng cửa Game Informer không chỉ là quản lý yếu kém – đó là sự tham lam tồi tệ nhất của doanh nghiệp. 13 nhân viên của tạp chí đã bị sa thải không một lời báo trước, mặc dù GameStop đang nắm giữ gần 5 tỷ đô la dự trữ tiền mặt. Không có kế hoạch chuyển đổi, không có gói trợ cấp nào ngoài mức tối thiểu, và không có sự công nhận nào đối với hàng thập kỷ làm việc đã đổ vào ấn phẩm này. Đó không phải là một quyết định kinh doanh – đó là một sự bỏ mặc, một nạn nhân khác của một công ty coi trọng hiệu suất cổ phiếu ngắn hạn hơn mọi thứ khác.
CEO Ryan Cohen, một tỷ phú với tài sản 4,8 tỷ đô la, có mọi cơ hội để duy trì hoạt động của Game Informer dưới một hình thức nào đó. Thay vào đó, sự lãnh đạo của ông đã tập trung vào các “bước đi chiến lược” thất thường, bao gồm các báo cáo cho thấy GameStop đang cân nhắc chuyển số tiền dự trữ đó thành Bitcoin. Đúng vậy – dường như có đủ ngân sách để đánh bạc với tiền điện tử, nhưng không đủ để bảo tồn một trong những ấn phẩm game lâu đời nhất.
Và đó mới là vấn đề thực sự ở đây. Việc đóng cửa Game Informer không chỉ là một ví dụ khác về sự suy tàn của truyền thông in ấn – nó là một phần của xu hướng lớn hơn, nơi các tập đoàn gạt bỏ công nhân và lịch sử ngay khi chúng không còn sinh lời ngay lập tức. Không có tỷ phú nào thực sự có đạo đức, và chúng ta nên mệt mỏi khi thấy các công ty sa thải toàn bộ đội ngũ mà không báo trước, trong khi các giám đốc điều hành của họ tích trữ của cải.
Nếu ban lãnh đạo GameStop có chút quan tâm đến game, Game Informer hoàn toàn có thể tồn tại dưới dạng một ấn phẩm kết hợp in ấn/kỹ thuật số. Game cổ điển đang phổ biến hơn bao giờ hết, và lịch sử game tự nó là một ngành công nghiệp. Ngay cả với vai trò một kho lưu trữ kỹ thuật số, tạp chí vẫn có thể tiếp tục tạo ra doanh thu thụ động từ hàng thập kỷ nội dung. Nhưng điều đó đòi hỏi nỗ lực, và nỗ lực không thúc đẩy lợi nhuận cổ đông. Việc đóng cửa mọi thứ, cắt giảm chi phí và tiếp tục dễ dàng hơn, ngay cả khi điều đó có nghĩa là xóa sổ hàng thập kỷ lịch sử game.
Thay vào đó, GameStop đã xóa sạch mọi thứ, chỉ để lại một tuyên bố từ doanh nghiệp với tiêu đề “The Final Level” – một cụm từ cliché về game quá thiếu tế nhị, chứng tỏ vượt ngoài mọi nghi ngờ rằng ban lãnh đạo công ty không hề quan tâm đến game chút nào. Nếu họ quan tâm, họ sẽ không bao giờ để đó là thông điệp cuối cùng. Không một game thủ thực thụ nào có thể viết một điều hời hợt như vậy. Nó giống như một lời tạm biệt do AI tạo ra, được ghép lại bởi một đội ngũ marketing hoàn toàn không hiểu đối tượng mà họ phục vụ.
Đây là những gì lòng tham doanh nghiệp gây ra. Nó tước đoạt lịch sử của các ngành, coi công nhân là vật dùng một lần và giản lược mọi thứ thành biên độ lợi nhuận. Ngành công nghiệp game đã được xây dựng bởi những người đam mê – nhà phát triển, nhà văn, nghệ sĩ và người hâm mộ – nhưng nó vẫn tiếp tục bị kiểm soát bởi những người không thể quan tâm ít hơn. Và chừng nào những tỷ phú như Ryan Cohen còn nắm quyền, điều này sẽ tiếp tục xảy ra. Tên sẽ thay đổi, công ty sẽ dịch chuyển, nhưng chu kỳ sẽ lặp lại – trừ khi mọi người bắt đầu coi trọng những người sáng tạo và văn hóa hơn là các tập đoàn đang cố gắng khai thác họ.
Băng game Super Noah's Ark 3D được bày bán trong cửa hàng, một tựa game SNES không giấy phép độc đáo
Sự Suy Thoái Của Báo Chí Game Truyền Thống
Từ Báo Chí Đam Mê Đến “Trang Trại Nội Dung” Doanh Nghiệp
Các tạp chí game vào những năm 90 không chỉ là nguồn tin tức – chúng mang lại cảm giác được viết bởi những người thực sự quan tâm đến game. Các cây bút là những game thủ thực thụ, đam mê những gì họ viết và may mắn có một công việc làm điều họ yêu thích. Bạn có thể cảm nhận được sự phấn khích của họ trong mỗi số báo, cho dù họ đang thổi phồng một tựa game mới, phân tích cơ chế gameplay, hay chỉ đơn giản là đưa vào một trò đùa nội bộ mà những độc giả quen thuộc sẽ nhận ra.
Sự chân thực đó đã làm cho các tạp chí trở nên đáng tin cậy. Chắc chắn, các bài đánh giá mang tính chủ quan, và ngay cả khi còn nhỏ, tôi đã biết rằng ý kiến của một người không định nghĩa một trò chơi. Nhưng có sự chân thành trong cách viết của họ – cảm giác rằng họ đang nói chuyện với bạn như một người chơi đồng hành, chứ không phải là một phần mở rộng của phòng marketing. Ngay cả khi một tạp chí rõ ràng thiên vị một console hoặc nhà phát hành cụ thể, rõ ràng điều đó xuất phát từ sự nhiệt huyết hơn là nghĩa vụ doanh nghiệp.
Kiểu viết đó ngày nay hiếm thấy. Vấn đề không chỉ là ảnh hưởng của quảng cáo – đó là sự thâu tóm hoàn toàn của các tập đoàn đối với truyền thông. Những năm 2000 chứng kiến các siêu tập đoàn nuốt chửng các công ty nhỏ hơn, tái cấu trúc chúng để tối đa hóa lợi nhuận trong khi cắt giảm lương, phúc lợi và chất lượng. Báo chí game cũng không ngoại lệ. Ngành này hiện được kiểm soát bởi một vài công ty lớn ưu tiên các chỉ số tương tác và lưu lượng SEO hơn sự chân thực. Nhiều ấn phẩm game từng được kính trọng vẫn còn tồn tại ngày nay chỉ là những “trang trại nội dung” (content farms), buộc phải chạy theo xu hướng thay vì định hình chúng.
Thay vì các bài viết chuyên sâu hay các bài đánh giá đậm chất cá nhân, hầu hết các trang web game hiện nay chỉ sản xuất lại các thông cáo báo chí, các bài viết dạng danh sách dựa trên thuật toán và những “ý kiến gây tranh cãi” được thiết kế để tạo ra sự ồn ào hơn là sự thấu hiểu. Kết quả là một ngành công nghiệp cảm thấy càng xa rời game thủ thực tế hơn bao giờ hết. Thay vì thông tin và làm phong phú văn hóa game, nội dung hiện đại thường mang cảm giác dùng một lần – nội dung được tạo ra để lướt qua chứ không thực sự được đọc.
Sự Trỗi Dậy Của Những Nhà Sáng Tạo Độc Lập
Chính vì lý do đó, ngày càng nhiều người – bao gồm cả tôi – đang chuyển sang các nhà sáng tạo độc lập để tìm kiếm nội dung game. Nếu tôi đang nghiên cứu một điều gì đó cụ thể – chẳng hạn, một phụ kiện game retro hiếm từ thập niên 90 – tôi không có nhiều nguồn để lựa chọn. Cuối cùng, tôi phải tìm kiếm qua các bài viết ít người biết, các bài đăng trên diễn đàn hoặc các video. Nhưng khi tôi chỉ đọc về game một cách ngẫu nhiên, tôi thích những nơi mà các cây bút thực sự có vẻ quan tâm.
Một số tên tuổi lớn hơn, như Gaming Historian và Modern Vintage Gamer, thực hiện công việc xuất sắc, cung cấp nội dung được nghiên cứu kỹ lưỡng, trau chuốt với sự tập trung mạnh mẽ vào lịch sử và phần cứng game. Nhưng cũng có những nhà sáng tạo ít được biết đến hơn xứng đáng được chú ý nhiều hơn. Lady Decade mang một năng lượng kỳ quặc thú vị vào các video của cô ấy, thường đi sâu vào những góc khuất và bị lãng quên của lịch sử game. NESComplex tiếp cận nội dung Nintendo retro với sự sâu sắc và đam mê mà tôi cũng sẽ có – phân tích không chỉ các trò chơi, mà cả bối cảnh chúng được chơi và ghi nhớ.
Những nhà sáng tạo này đang lấp đầy khoảng trống mà các tạp chí game để lại, mang đến sự nhiệt huyết chân chính và nghiên cứu kỹ lưỡng cho một đối tượng khán giả khao khát điều gì đó hơn là những danh sách “Top 10” được viết lại. Sự thay đổi này không chỉ là về bản in so với kỹ thuật số – đó là về chất lượng so với số lượng, chân thực so với được tạo ra, độc lập so với doanh nghiệp.
Bốn tay cầm NES cổ điển, biểu tượng của kỷ nguyên game thập niên 80 và 90
Trân Trọng Quá Khứ Trong Khi Hướng Về Tương Lai
Việc xem lại những cuốn tạp chí game cũ không chỉ là hoài niệm – đó là một chuyến lặn sâu vào một phần lịch sử game vẫn còn rất nhiều điều để khám phá. Tôi thích tìm hiểu về cả quá khứ và tương lai, mở rộng kiến thức của mình theo những cách làm cho lịch sử game trở nên phong phú và kết nối hơn. Thật dễ dàng để nghĩ rằng internet là một kho lưu trữ dữ liệu vĩnh viễn, nơi mọi thứ từng được xuất bản vẫn tồn tại dưới một hình thức nào đó, nhưng điều đó không phải lúc nào cũng đúng. Internet thay đổi theo thời gian, và nếu không có sự bảo tồn tích cực, những mảnh lịch sử – dù là những tạp chí game bị lãng quên hay toàn bộ các trang web – có thể biến mất vĩnh viễn. Đó là lý do tại sao nỗ lực lưu trữ những tạp chí này lại quan trọng đến vậy.
Báo chí game đã thay đổi, và thời kỳ của các tạp chí in ấn đã kết thúc. Nhưng điều đó không có nghĩa là nội dung chất lượng đã biến mất – nó chỉ dịch chuyển. Các nhà sáng tạo độc lập đang lấp đầy khoảng trống, và trong khi một số sẽ vẫn nhỏ, những người khác sẽ phát triển thành thế hệ truyền thông game tiếp theo. Hy vọng, họ sẽ thay thế hệ thống doanh nghiệp lỗi thời đã tàn phá rất nhiều ngành công nghiệp.
Việc mất đi Game Informer và sự suy tàn của truyền thông in ấn là những lời nhắc nhở về cách lòng tham của doanh nghiệp tước đoạt văn hóa vì lợi nhuận. Nhưng chúng cũng là bằng chứng cho thấy con người sẽ luôn tìm ra những cách mới để nói về, ghi lại và tôn vinh những điều họ yêu thích.
Băng game Super Mario Bros 3 trên NES được lấy ra từ hộp game cũ, gợi nhớ về ký ức và giá trị lịch sử gameSource: Benjamin Zeman
Hơn tất cả, tôi hy vọng mọi người tiếp tục trân trọng lịch sử game. Nếu điều gì đó làm bạn quan tâm, đừng chỉ lướt qua bề mặt – hãy đi sâu, đào bới vào quá khứ và tận hưởng việc học hỏi. Có rất nhiều lịch sử để khám phá, dù đó là một bài báo tạp chí ít người biết, một trò chơi cũ bạn chưa bao giờ được chơi, hay một câu chuyện đã gần như bị thất lạc theo thời gian. Quá khứ không chỉ là thứ để ghi nhớ – nó là thứ để khám phá và hiểu rõ hơn về ngành công nghệ game đầy biến động.
Hãy chia sẻ những kỷ niệm của bạn về các tạp chí game hoặc nhà sáng tạo độc lập yêu thích ở phần bình luận dưới đây. Đừng quên khám phá thêm các bài viết sâu sắc khác trên blogcongnghe.net để không bỏ lỡ những câu chuyện thú vị về công nghệ và game!